Oliver chimpanzee 1976 : මිනිස් ගති ඇති වානරයාගේ කතාව
ඓතිහාසිකව, 1976 ජනවාරි මාසයේදී Oliver chimpanzee 1976 : මිනිස් ගති ඇති වානරයාගේ කතාව පිළිබඳ පුවතක් පැතිර ගියේය. ඔහු මිනිසෙකු හා චිම්පන්සියෙකු අතර දෙමුහුන් සත්වයෙකු ලෙස පෙනී සිටියේය. මෙයට හේතුව වූයේ ඔලිවර්ගේ සෘජු ගමන, තට්ට හිස සහ මිනිස් මුහුණට සමාන ලක්ෂණ යි. මෙම සිදුවීම මාධ්ය තුළ විශාල ආන්දෝලනයක් ඇති කළ අතර, සමහරු ඔහුව “නැතිවූ පුරුක” (missing link) හෝ “බිග්ෆුට්” (Bigfoot) ලෙස හැඳින්වූහ.

ඔලිවර් 1960 දී කුඩා පැටවෙකු ලෙස අප්රිකාවෙන් ගෙන ආවේ සත්ව පුහුණුකරුවෙකු වන ෆ්රෑන්ක් බර්ගර් විසිනි. ඔහු නිව් ජර්සි හි බර්ගර් පවුල සමඟ ජීවත් විය. ෆ්රෑන්ක්ගේ වැන්දඹු බිරිඳ වන ජැනට් පැවසුවේ Oliver chimpanzee අනෙකුත් චිම්පන්සියන්ගෙන් වෙනස් වූ බවත්, කුඩා අවධියේ සිටම ඔහු නිතරම කෙළින් සිටගෙන ඇවිද ගිය බවත් ය. සාමාන්යයෙන් චිම්පන්සියන් එසේ කරන්නේ ඉතා කෙටි කාලයකට පමණි. ඔලිවර් මිනිසුන්ගේ ඇසුරට වැඩි කැමැත්තක් දැක්වූ අතර, රූපවාහිනිය නැරඹීම, සුරුට්ටු බීම සහ ගෙදර දොරේ වැඩ පවා කළේය.
ඔලිවර් වැඩිවියට පත්වීම
ඔලිවර් වැඩිවියට පත්වීමත් සමඟ ඔහුගේ හැසිරීම ගැටලු සහගත විය, විශේෂයෙන් ජැනට් කෙරෙහි ඔහුගේ ලිංගික ආකර්ෂණය. මේ නිසා ජැනට් ඔහුව වෙනත් ස්ථානයකට විකිණීමට උත්සාහ කළාය. බර්ගර්වරුන්ගේ මිතුරෙකු වන වින්සන්ට් පේස් ඔලිවර්ගේ ආක්රමණශීලී බව දැක ඔහුව මිලදී ගැනීමට උත්සාහ කළේය. කෙසේ වෙතත්, නිව් යෝර්ක් නීතිඥයෙකු වන මයිකල් මිලර් ඩොලර් 8,000 කට ඔලිවර්ව මිලදී ගත්තේය.
ඔලිවර් සමඟ ලිංගික සම්බන්ධකම් පැවැත්වීමට ජපන් නිළියක්
මයිකල් මිලර් මුලින් ෆ්රෑන්ක් බර්ගර්ට ඔලිවර්ව බලා ගැනීමට ඉඩ දුන්නේය. “මෑන්හැටන් නීතිඥයෙක් බිග්ෆුට් අයිති කරගනියි” යන කතාව ඉක්මනින්ම පැතිර ගිය අතර, මාධ්ය අවධානය දිනා ගත්තේය. Oliver chimpanzee නිව් යෝර්ක් හි එක්ස්ප්ලෝරර්ස් ක්ලබ් හි භෝජන සංග්රහයක් වැනි උත්සවවලට සහ ජපානයේ “ඔලිවර්, මිනිසා හෝ වානරයා” (Oliver, Man or Ape) නම් රූපවාහිනී වැඩසටහනකට ද සහභාගී විය. ජපන් වැඩසටහනේදී, ඔලිවර් වර්ණදේහ ගණනය කිරීම් ඇතුළු විද්යාත්මක පරීක්ෂණවලට භාජනය විය. බොහෝ සෛලවල වර්ණදේහ 48 ක් (චිම්පන්සියෙකුට සාමාන්ය) පෙන්නුම් කළද, සෛල දෙකක වර්ණදේහ 47 ක් තිබීමෙන් දෙමුහුන් පිළිබඳ අනුමාන කිරීම් තවදුරටත් ඉහළ ගියේය. මෙම වැඩසටහන ඔලිවර් සමඟ ලිංගික සම්බන්ධකම් පැවැත්වීමට ජපන් නිළියක් එකඟ වූ බවට අසත්ය වාර්තා සමඟ මතභේදයට තුඩු දුන්නේය.

දෙමුහුන්කරණය
මිනිසා-චිම්පන්සි දෙමුහුන්, නොහොත් “හියුමන්සීස්” (humanzees) පිළිබඳ අදහස අනුමාන කිරීම් සහ චෝදනා කරන ලද අත්හදා බැලීම්වලට විෂය වී ඇත. 1967 දී චීනයෙන් වාර්තා වූයේ මානව ශුක්රාණු මගින් චිම්පන්සියෙකු සංසේචනය කිරීමේ අත්හදා බැලීමක් මාස 3 ක ගැබ් ගැනීමකින් පසු විනාශ වූ බවයි. මනෝවිද්යා මහාචාර්ය ගෝර්ඩන් ගැල්ලප් ද 1920 ගණන්වල යර්කීස් ප්රයිමේට් මධ්යස්ථානයේදී සජීවී මිනිසා-චිම්පන්සි දෙමුහුන් උපතක් පිළිබඳ දිගුකාලීන කටකතාවක් පැවති බව කියා සිටියේය, නමුත් ආයතනය එය ප්රතික්ෂේප කරයි.
විද්යාත්මකව, විවිධ විශේෂ අතර දෙමුහුන්කරණය සිදුවිය හැකිය, “ලයිගර්” (සිංහ-කොටි දෙමුහුන්) වැනි සතුන් සමඟ මෙය දැකිය හැකිය, ඔවුන් බොහෝ විට වඳ වේ. මිනිසුන් සහ චිම්පන්සියන් අතර ජානමය සමානතාව (අවම වශයෙන් 99%) දෙමුහුන්කරණය කළ හැකි බව යෝජනා කරයි, නමුත් එවැනි පැටවුන්ගේ ශක්යතාව ප්රධාන ප්රශ්නයකි. එවැනි දෙමුහුන් සතෙකුගේ ප්රතිකාරය සහ අයිතිවාසිකම් සම්බන්ධයෙන් සදාචාරාත්මක හා ආචාරධාර්මික ගැටලු පැන නගී.

is Oliver chimpanzee Dead or Missing ?
මාධ්ය ආන්දෝලනයෙන් පසු Oliver chimpanzee අවධානයෙන් ගිලිහී ගියේය. 1996 දී වින්සන්ට් පේස් විසින් ඔහුව සොයා ගන්නා ලදී. ඔහු පෙන්සිල්වේනියාවේ පර්යේෂණාගාරයක කුඩා කූඩුවක වසර නවයක් තිස්සේ දුක් විඳිමින් සිටියේය. වාසනාවකට මෙන්, ඔලිවර් පර්යේෂණ සඳහා යොදාගෙන නොතිබුණි. පේස් ඔලිවර්ව ටෙක්සාස් හි ප්රයිමරිලි ප්රයිමේට්ස් (Primarily Primates) නම් සත්ව අභයභූමියකට ගෙන යාමට කටයුතු කළේය. අභයභූමියේදී ඔලිවර් දිගින් දිගටම කෙළින් සිටගෙන ඇවිද ගිය අතර, ඔහුගේ අද්විතීය තත්ත්වය තහවුරු කළේය. ඔහුගේ කුඩා හිස සහ උල් වූ කන් වැනි සුවිශේෂී ශාරීරික ලක්ෂණ ද ඔහුව අනෙකුත් චිම්පන්සියන්ගෙන් වෙන්කර හඳුනා ගත්තේය.
ඔලිවර්ගේ කතාව මානව පරිණාමය, අනෙකුත් විශේෂ සමඟ අපගේ සම්බන්ධතාවය සහ මිනිසෙකු වීම යන්නෙහි නිර්වචනය පිළිබඳ මූලික ප්රශ්න මතු කරයි.